Geobotanisch Convivium
2016 van 11 - 18 juni op Dominio Vale do Mondego
Biodiversiteit, Baldios
& Biologische landbouw - het Infield/Outfield syteem
Tijdens dit convivium kijken we vooral
naar de biodiversiteit die het gevolg is van het infield-outfield systeem
waarbij de baldios een sleutelrol spelen. Uiteraard komen hier ook de Natura
2000
habitat-typen aan bod en hoe het beheer
ervan door boer en herder al eeuwen verricht wordt.
We bezoeken tevens enkele plekken in de
Mondego vallei die nog niet eerder geïnventariseerd zijn. Zo kan er in 2017 op
basis van en compleet overzicht van de vallei ook een grote excursie
georganiseerd worden speciaal voor plantensociologen. We besteden op 17 juni
een halve dag aan het zoeken naar planten die gebruikt kunnen worden door
Nicola Brown voor het proces van Eco Printing en Eco Dyeing. We gaan slechts
uitermate weinig materiaal verzamelen want we bevinden ons in een Natura 2000
gebied. Het gaat slechts om een experiment niet om fabricage. Bij voorkeur
zoeken wij buiten de parkgrenzen of op het terrein van de Quinta de Portela. We
gebruiken uiteraard geen beschermde soorten. We kunnen nadenken of bepaalde
soorten geschikt zouden zijn om op Domínio Vale do Mondego gekweekt te kunnen
worden.
Infield - outfield
systeem
Dit systeem van landbouw en veeteelt dat
nog steeds voorkomt in de Serra, kwam van oudsher voor van Portugal tot
Noorwegen en had in wezen overal dezelfde structuur (zie Fig. 1): dichtbij de
nederzettingen liggen kleinere arbeidsintensieve akkers (esgronden) waar
gewassen verbouwd worden (infields) en grote extensieve gebieden waar vee wordt
gehouden (outfields, of woeste gronden).
Kenmerkend voor dit systeem is de netto
flux van nutriënten en energie die van de outfields naar de infields gaat. In
Noorwegen zegt men: het outfield is de moeder van het infield. Deze netto flux
wordt veroorzaakt door permanente begrazing van de outfields waarbij de schapen
en geiten (soms ook runderen) mest achterlaten in de infields of via de stal
(potstalsysteem). In de Estrela is er nauwelijks sprake van het plaggensysteem,
maar wel van het snijden van de brem die vervolgens als bedding in de stallen
wordt gebruikt en vermengd raakt met mest.
Biodiversiteit van
infields en outfields
Het beproefde gemengde landbouwsysteem
van graanteelt, groente- en fruitteelt en veehouderij heeft een reeks
bijzondere vegetatie-klassen bewerkstelligd die aan de orde komen tijdens het Convivium.
Outfields:
Heidevelden (Calluno-Ulicetea),
bremvelden (Cytisetea scopario-striati), Jeneverbesstruwelen (Pino-Juniperetea)
en de dwergstruikformaties met lavendel en zonneroosjes (Cisto-Lavanduletea).
Kou- en droogte tolerante graslanden op
ondiepe gravelbodems hoger in het gebergte (Festucetea
indigestae), heischrale
graslanden op hydromorfe organische bodems (Nardetea), droogte tolerante
graslanden op diepe hellingbodems (Stipa
giganteae-Agrostietea castellanae), droge pioniergraslanden op zandgrond (Koelerio-Corynephoretea),
open begroeiingen van annuellen (Tuberarietea guttatae).
Verbindingen:
Op en langs de paden die de infields met
de outfields verbinden treffen we stikstofminnende tredgemeenschappen (Polygono
poetea-annuae) aan en grazige tredgemeenschappen ontstaan uit de
schapenteelt (Poetea bulbosae).
Activiteiten zoals de aanleg van
terrassen en stutmuren om geschikt terrein te winnen op de hellingen, de bouw
van (droge) muren om de infields beschermen, de aanleg van wegen (en taluds)
die de outfields verbinden met het bouwland en de boerderijen en die de dorpen
met andere bevolkingscentra verbinden zijn allemaal stuwende krachten voor de
ontwikkeling van vegetatie van de klassen Asplenietea, de Parietarietea
en de Phagnalo-Rumicetea. De eerste genoemd naar het geslacht
Streepvaren (Asplenium) omvat begroeiingen die voorkomen onder
voedselarme omstandigheden in rotsspleten en muren, de tweede genoemd naar het
geslacht Glaskruid Parietaria) omvat meestal meer stikstofminnende en
relatief warmteminnende begroeiingen van muren en de derde die binnen Europa
haar zwaartepunt op het Iberische Schiereiland heeft bestaat uit begroeiingen die
in brede openingen voorkomen van steile aarden wanden en muren met vaak tamelijk
loszittende rotsen of stenen waardoor ze relatief gemakkelijk onthechten en het
tussenliggende materiaal makkelijk kan
gaan schuiven.
Kleine waterloopjes en
irrigatiekanaaltjes met stromend water zijn een voorwaarde voor vochtminnende
begroeiingen van de moeras-klasse: Phragmito- & Magnocaricetea).
Binnen de
voornoemde structuren zoals op en langs
paden komen soms kleine plekjes voor met kort levende pioniergemeenschappen van
de Dwergbiezen-klasse (Isoeto-Nanojuncetea) op kale, vochtige, vaak
dichtgeslagen bodem, maar ook als inslag in hooilanden en heischrale
graslanden.
Infields:
De geïrrigeerde hooilanden (Molinio-Arrhenatheretea)
zijn ontwikkeld omdat ze van groot belang zijn om krachtvoer te leveren in
perioden wanneer het vee dit extra nodig heeft.
Door de accumulatie van voedingsstoffen
in de infields ontstaan er voedselrijke milieus waarin zich stikstofminnende vegetatie
van hoogopgaande, voornamelijk overjarige kruiden kan vestigen. Neem daarbij
ook nog het feit dat deze infields regelmatig omgeploegd worden dan vinden we
daar ruderale gemeenschappen van de klasse Artemisietea,
genoemd naar Bijvoet (Artemisia vulgaris). Dit zijn gemeenschappen van ruderale
standplaatsen, dat wil zeggen plekken waar op de een of andere manier materiaal
van elders aan het substraat is toegevoegd. Steeds is er sprake van extra en
schoksgewijze aanvoer van voedingsstoffen, hetzij door mens of dier zoals bij
de landbouwsystemen, maar het kan ook op natuurlijke wijze door de werking van
rivieren of door verwering en door catastrofes (bosbranden, erosie). De
standplaatsen zijn, tenminste tijdelijk, niet in gebruik voor de verbouw van landbouwgewassen;
hierin ligt het verschil met de akkergemeenschappen van de Stellarietea
mediae die zich vaak naast de ingezaaide of aangeplante landbouwgewassen kunnen
vestigen.
Tenslotte zijn er nog de aangelegde kastanjebossen
(Querco-Fagetea) voor hout en kastanjes
Belangstellenden kunnen contact opnemen
Jan Jansen,
Pan & Demeter
Interview Blik op Portugal in aangepaste vorm via Portal Portugal, online op 04-02-2016 http://www.portugalportal.nl/soms-don-quichot/
Interview Blik op Portugal in aangepaste vorm via Portal Portugal, online op 04-02-2016 http://www.portugalportal.nl/soms-don-quichot/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten